Donkere uren

In de werken van de Belgische kunstenaars Léon Spilliaert en Dirk Braeckman lijkt het altijd nacht. Hoewel Spilliaert veelal werkte met inkt, potlood en krijt en Braeckman voornamelijk fotografeert, delen zij hun fascinatie voor de donkere uren. Het vele zwart, het grijs, lichtpunten die het donker benadrukken, schakeringen van duisternis: met hun nachtelijke blik verwerken zij hun directe omgeving en indrukken tot dubbelzinnige droombeelden die meer vragen oproepen dan antwoorden trachten te geven. Hun werken lijken uit eenzelfde gevoelswereld te ontstaan: zij tonen het mysterie, het ongrijpbare en het onbestemde. 

Verstilling, afwezigheid, isolatie en suggestie zijn centrale thema’s. Grijstinten domineren en er lijkt altijd sprake van een atypische kadering. Hun werk heeft duidelijke wortels in de symbolistische traditie, maar bovenal delen ze een gevoelsmatige verwantschap in het uiting geven aan de mysteries van het leven – een verwantschap die nauwelijks in woorden te vatten is. Reden te meer dat in een grote tentoonstelling nader te onderzoeken.

Léon Spilliaert

Spilliaert, grotendeels autodidact, ontwikkelt een unieke grafische stijl van Oost-Indische inkt, pastelkrijt, aquarel en potlood. Zijn werk, vaak in zwart, grijs en blauw, toont de zee, verlaten straten, verstilde kamers en zelfportretten, gehuld in nachtelijke schaduwen. Spilliaert is verwant aan het symbolisme, een stroming die zich rond 1900 in België ontwikkelt als reactie op de industriële revolutie, waarbij kunstenaars zich richten op de innerlijke wereld. Door zijn zwakke gezondheid leidt Spilliaert een teruggetrokken leven in zijn woonplaats, reizen doet hij uitsluitend in zijn hoofd. Zijn sombere kleuren weerspiegelen zijn innerlijke strijd.

Dirk Braeckman

Fotografie is het medium van Dirk Braeckman, maar hij werkt als een schilder. Hij wijkt af van fotografische conventies en kiest voor een experimentele, schilderachtige aanpak. Voor hem is de foto slechts een startpunt; de creatie krijgt pas vorm in de donkere kamer. Het overbelichten van het fotopapier of wilde vegen van fixeermiddel maken de hand van de maker zichtbaar, wat bovendien leidt tot unieke werken van groot formaat.

Net als in het werk van Spilliaert, lijken de werken van Braeckman ontdaan van tijd, plaats en verhaal. Braeckman maakt geen beelden om ons te informeren over de werkelijkheid. Integendeel, vaak zijn de beelden dubbelzinnig of ondoorgrondelijk. Ze dragen een belofte in zich van een openbaring die nooit zal plaatsvinden. Waar het diepe zwart bij Spilliaert wordt gezien als een reflectie van zijn ziel, vloeit de donkerte bij Braeckman voort uit de schaduwkant die aan elk werelds object kleeft.