30 jaar Srebrenica

Op 11 juli 1995 voltrekt zich in Srebrenica (Bosnië en Herzegovina) een gruwelijk drama. Het Bosnisch-Servische leger vermoordt meer dan 8.372 moslimmannen en -jongens. Het Nederlandse VN-bataljon Dutchbat, dat hen moet beschermen, grijpt niet in. Het is de grootste genocide in Europa sinds de Tweede Wereldoorlog. Toch is deze gebeurtenis na dertig jaar nog altijd niet opgenomen in het Nederlandse publieke geheugen en blijft het een lacune in de nationale herdenkingscultuur. 

Waarom ben je niet hier? 

Het vertrekpunt van Cups of Memory – Building monuments through rituals is het kunstproject Što te nema (‘Waarom ben je niet hier?’), een participatief herdenkingsmonument op stadspleinen over de hele wereld.  Aida Šehović start het project op 11 juli 2006 met een openbare performance in Sarajevo. Hiervoor verzamelde een lokale vrouwenorganisatie de eerste 923 fildžani, traditionele koffiekopjes. De porseleinen kopjes werden op straat geplaatst en vervolgens werden voorbijgangers uitgenodigd ze met Bosnische koffie te vullen, om ze vervolgens onaangeroerd te laten staan. Deze stille maar krachtige herdenkingsdaad herhaalt zich jaarlijks op pleinen van steden wereldwijd: van Genève tot New York en van Istanbul tot Toronto. Inmiddels is er een fildžan voor elk van de (minstens) 8.372 slachtoffers. De eerste 923 exemplaren zijn nu voor het eerst te zien in Nederland. 

Reflectie en hoop

In Cups of Memory geven Mačkić en Šehović het tijdelijke monument opnieuw vorm, omringd door beelden en verhalen van overlevenden en nakomelingen, getuigen en andere betrokkenen. Deze verhalen komen onder andere tot leven in het project Srebrenica is Nederlandse geschiedenis dat Mačkić in 2020 maakte in samenwerking met het collectief Bosnian Girl en fotograaf Robin de Puy. Zo bieden de makers ruimte voor reflectie, hoop, en de collectieve zoektocht naar een wereld zonder genocide.