De tentoonstelling Barbara van Houten – In het licht van De Mesdags volgt haar artistieke ontwikkeling, belicht haar grote veelzijdigheid en laat zien hoe familierelaties haar werk hebben beïnvloed. Hoewel Van Houten in de 19de-eeuwse Nederlandse kunstwereld een belangrijke rol speelde, is zij tegenwoordig bij het grote publiek nauwelijks bekend. Met steun en aanmoediging van haar familie, onder wie haar tante Sientje Mesdag-van Houten en oom Hendrik Willem Mesdag, ontwikkelde ze zich tot een veelzijdig en gerespecteerd kunstenaar. Ze maakte kleurrijke tekeningen, aquarellen en schilderijen, hield zich bezig met houtbewerking en legde zich toe op het etsen – een medium waarin zij uitblonk. 

Karaktervolle etsen en kleurrijke schilderijen

Van Houten was een van de weinige vrouwelijke kunstenaars in haar tijd die etste. In 1880 verbleef ze een jaar in Parijs, waar ze zich grotendeels zelfstandig de etstechniek eigen maakte. Eenmaal terug in Nederland maakte ze sprekende landschappen, stillevens, portretten en interieurscènes. Ook maakte ze veel reproducties, waarvoor de kunstcollectie, het museum en de woning van het echtpaar Mesdag een rijke bron van inspiratie vormden. Aangezien ze twee jaar lang bij haar oom en tante in huis woonde, kon ze die omgeving goed bestuderen.

Rond 1910 stopte Van Houten definitief met etsen. Kleur werd vanaf dat moment een essentieel element in haar werk, ook in haar tekeningen. Waar ze aanvankelijk koos voor een subtiel palet, werden haar latere werken steeds feller van kleur. Huiselijke taferelen, portretten van mensen uit haar directe omgeving en stillevens waren favoriete onderwerpen. De laatste twintig jaar van haar leven leidde Van Houten een tamelijk geïsoleerd bestaan en richtte ze zich volledig op haar kunst. Ze bleef tot het einde van haar leven schilderen.